روزنامه انگلیسی گاردین در مقاله ای انتقادهایی جدی به عملکرد یوکیا آمانو مدیر کل آژانس وارد کرد و وی را تابع بی چون و چرای سیاست های غرب خواند. رجانیوز، چند روز قبل در گزارشی، بخش‌هایی از انتقادهای مطرح شده به نقل از دو مقام سابق آژانس؛ رابرت کلی و هانس بلیکس از رویکرد امریکایی آمانو را که در گزارش گاردین آمده بود،‌منتشر کرد، با این حال، سایت ایران هسته‌ای، متن کامل این مقاله خواندنی را که به قلم جولیان برگر نوشته شده منتشر کرده است که به دلیل اهمیت نکات مطرح شده در این مقاله در ادامه می آید:

***

مقامات سابق آژانس هشدار داده اند که در شرایط کنونی طرز برخورد رؤسای آژانس با ایران بسیار شبیه به نحوه برخورد آژانس با مسئله ادعای وجود سلاح های کشتار جمعی در عراق، پیش از اشغال نظامی آن توسط نیروهای نظامی غربی به همین بهانه، است. در بسیاری از موارد، نماینده آمریکا در آژانس بین المللی انرژی اتمی، نقطه نظرات آمریکا را (در خصوص برنامه هسته ای ایران) به یوکیو آمانو، مدیرکل این آژانس گوشزد می‌کند. آمانو که دیپلمات باتجربه ژاپنی است، در مرکز تقابل غرب با ایران در خصوص برنامه هسته ای این کشور، قرار گرفته است.

این در حالی است که چندین نفر از مقامات سابق آژانس، آمانو را به جانبداری از غرب در خصوص بحران (برنامه هسته ای)‌ ایران متهم کرده اند. یکی از نقاط ضعف آمانو، اتکای بیش از حدش به اسناد اطلاعاتی راست‌آزمایی نشده و شکاکانه (غربی) است که به صورت پاورچین (و بی سر وصدا علیه ایران) حرکت می کنند.

از سال 2009 میلادی که آمانو، پس از محمد البرادعی، ریاست آژانس را برعهده گرفت، تقابل غرب با ایران در رابطه با برنامه هسته ای این کشور عمیق‌تر شده و تهدیدات عملیات نظامی علیه تأسیسات هسته ای ایران توسط اسرائیل و آمریکا، مکررتر شده است. در همین حال، گزارش های آژانس در رابطه با برنامه هسته ای ایران مستمراً انتقادی‌تر شده است.

 گزارش های آژانس تحت رهبری آمانو از اسناد اطلاعاتی راست آزمایی نشده غربی علیه برنامه هسته ای ایران بهره جسته و آن را در رابطه با احتمال انحراف نظامی برنامه هسته ای ایران باور پذیر اعلام کرده، که در دوران پیش از آمانو، مقامات سابق آژانس برای این اسنادِ (ادعایی)، هیچ مشروعیتی قائل نبوده و آن را در گزارش های خود نمی گنجاندند.

رابرت کلی دانشمند تسلیحاتی سابق آمریکا که رهبریت عملیات تیم آژانس را در زمان اشغال نظامی عراق توسط ارتش آمریکا به عهده داشت گفت، در حال حاضر، آژانس در رابطه با برنامه هسته ای ایران، پا را از حد (اعتدال و انصاف) فراتر گذاشته است. وی افزود: موارد موازی و مشابهِ نگران کننده میان اشتباهاتی که غربی ها در رابطه با سلاح های کشتار جمعی ادعایی در عراق مرتکب شدند و ارزیابی های کنونی آژانس از برنامه هسته ای ایران، وجود دارد. رابرت کلی افزود: آنچه ما در خلال سال های 2002 و 2003 میلادی دریافتیم این بود که دیک چینی در تله‌ی شمار کوچکی از مشاوران (مغرض) گرفتار شده بود و لذا رهبران آژانس در حال حاضر باید از افتادن در چنین تله ای جداً بپرهیزند. راه حل رهایی از این دام این است که تحلیل (اسناد محرمانه) در آژانس صرفاً به گروهی کوچک (و احتمالاً مغرض) سپرده نشود، بلکه از شمار قابل توجهی از کارشناسان بی طرف برای ارزیابی اسناد و مدارک (علیه ایران) مشورت خواسته شود. متأسفانه اکنون آمانو به اظهار نظرات و عقاید گروهی کوچکی در اطراف خود اعتماد بیش از حد دارد، در حالی که ادعاها و نظرات این افراد به طور مستقل و بی‌طرفانه راست‌آزمایی نمی‌شود.

برخی دیگر از مقامات سابق آژانس می گویند، با کمال تأسف اکنون آژانس، صرفاً به محفظه ای صوتی برای پژواک اظهارت نظرات شکاکانه غرب علیه برنامه هسته ای ایران تبدیل شده و هیچ مناظره یا مباحثه جدی برای ارزیابی منصفانه اسناد و مدارک ادعایی علیه ایران در آژانس انجام نمی شود. این در حالی است که در دوران مدیرکلی محمد البرادعی چنین مناظرات پرشوری برگزار می شد و هر سند ارائه شده توسط یکی از اعضای آژانس، به سادگی به عنوان مدرکی قطعی و خدشه‌ناپذیر پذیرفته نمی‌شد.

مقامات سابق آژانس به این مسئله اشاره کرده اند که آمانو، دفتر مناسبات خارجی و هماهنگی سیاستگذاری آژانس را منحل کرده است. این در حالی است که همین نهاد در درون آژانس در دوران مدیرکلی البرادعی، بسیاری از قضاوت های بازرسان پادمان را (علیه ایران) به چالش می‌کشید و از آن انتقاد می‌کرد. همین دفتر در دوران البرادعی همواره هشدار می داد که آژانس گزارش هایی منتشر نکند که بهانه به دست دولت جرج بوش، رئیس جمهور وقت آمریکا، برای انجام عملیات نظامی (بر ضد ایران) بدهد. در همان زمان، برخی از بازرسان آژانس می گفتند تصمیمات دفتر یاد شده در حقیقت به معنای سانسور حقایق و حذف آن از گزارش های آژانس بوده و همچنین دولت های غربی می گفتند، وظیفه آژانس ارائه قضاوت های سیاسی نیست. اکنون مشاوران سابق البرادعی در آژانس به گوشه ای رانده شده و وظایف دفتر یاد شده که اکنون منحل شده به دفتر مدیرکل آژانس (آمانو) محول شده است.

یکی از مقامات سابق آژانس در این خصوص انتقاد کرد و گفت، در شرایط کنونی مشاهده می کنیم که تمرکز قدرت در آژانس واقع شده و از همین رو تنوع عقاید و گوناگونی نقطه نظرات (در آژانس) کاهش یافته است. اشتباه آمانو این است که خود را در میان مشاورانی محصور کرده که همگی رویکردی یکسان در قبال ایران دارند.

 اکنون کار به جایی رسیده که هانس بلیکس مدیرکل اسبق آژانس بین المللی انرژی اتمی، در رابطه با مشروعیت آژانس (تحت رهبری آمانو) ابراز نگرانی کرده است. بلیکس گفت، میان اطلاعات (صرف) و اسناد (قطعی) فرق است و اگر شما آژانسی مسئولیت پذیر را اداره می کنید باید اطمینان حاصل کنید که (درباره اطلاعات ارائه شده) سؤال طرح کنید و بر اساس اطلاعات راستی آزمایی نشده، نتیجه گیری نکنید. وی افزود، آژانس حدی از مشروعیت دارد و باید از آن، با دقیق بودن در ارزیابی اسناد و مدارکِ ارائه شده، به خوبی محافظت کند. بلیکس تأکید کرد، اگر برخی از دولت ها خواهان تأیید اطلاعات محرمانه‌ی ارائه شده شان توسط آژانس هستند، باید اسناد قانع کننده ای عرضه کنند. در غیر این صورت، آژانس نباید مهر تأیید خود را بر اینگونه اطلاعات (غیرمستند) بزند.

آژانس که سیاستش برمبنای اجتناب از مناظرات علنی و عمومی است، در رابطه با انتقادهای یاد شده، از هرگونه اظهارنظر خودداری کرده است. در عین حال، دیپلمات های غربی که در وین، که مقر آژانس بین المللی انرژی اتمی است، مستقر هستند از نحوه مدیریت آمانو دفاع کردند و گفتند تمامی این اسناد که اکنون با جزییات بیشتر، شامل 1000 صفحه شده و اشاره به احتمال تسلیحاتی شدن برنامه هسته ای ایران دارد، در زمان مدیرکلی محمد البرادعی نیز ارائه شده بود (اما در گزارش های آژانس از آن استفاده نمی شد). یکی از دیپلمات های غربی گفت، البرادعی محتاط تر از آمانو بوده و تا تأیید صد درصدی برای سند یا مدرکی پیدا نمی کرد، آن را در گزارش های آژانس نمی گنجاند.

از سوی دیگر آمانو می گوید، من نیز اطمینان صد در صد (به اسناد ارائه شده) ندارم، اما این منطقی نیست که هیچ چیزی نگوییم تا آنکه تفنگی که دود از آن خارج می شود (شلیک شده) را ببینیم (که دیگر کار از کار گذشته است).

برخی از جنجال ها پیرامون مدیریت آمانو ریشه ای است و با نحوه انتخاب وی به مدیرکلی آژانس در سال 2009 میلادی بازمی‌گردد. در آن زمان آمانو با اختلاف بسیار ناچیزی بر عبدالمینتی دیپلمات آفریقای جنوبی که حامی منافع کشورهای در حال توسعه در جنبش عدم تعهد بود، پیروز شد. رقابت میان این دو نامزد در آژانس، به نبرد تلخ جغرافیایی- سیاسی میان دو قطب شمال و جنوب تبدیل شده بود. طرفداران مینتی می خواستند در ادامه سیاست های البرادعی، آژانس را به سازمانی کاملاً فنی و تکنیکی (و نه سیاسی) تبدیل کنند. جنجال در رابطه با انتخاب آمانو هنگامی تشدید شد که اسناد منتشر شده در پایگاه اینترنتی ویکی لیکس نشان داد که آمانو برای انتخاب شدنش به مدیرکلی آژانس به طور محرمانه خواهان حمایت آمریکا از خود شده بود. آمانو در یکی از همین اسناد منتشر شده به آمریکا گفته بود، مطمئن باشید که من در تمامی تصمیمات کلیدی در حیاط آمریکا (هم صدا با آمریکا) خواهم بود و در همه مسائل از انتصاب مقامات عالیرتبه (در آژانس)‌ گرفته تا نحوه برخورد با برنامه هسته ای ایران که گفته می شود به سوی تولید سلاح (هسته ای) منحرف شده، با شما همسو خواهم بود.

در سند دیگری که در ویکی لیکس منتشر شده، آمریکا به آمانو از اعضای دفتر مناسبات خارجی و هماهنگی سیاستگذاری آژانس در زمان البرادعی شکایت کرده و اعلام کرده که برخی از این افراد همواره به (اثبات) مواضع آمریکا کمک نمی‌کرده اند. لذا این دفتر منحل و اعضای آن به مشاغلی حاشیه ای که از محور مرکزی تصمیم‌گیری های آژانس به دور باشد، منتقل شدند. به عنوان مثال این اشخاص در انتشار گزارش جنجالی آژانس علیه ایران در ماه نوامبر، هیچ دخالتی نداشتند.

جوزف سرینسیونه رئیس گروه ضد اشاعه تسلیحات هسته ای در واشنگتن ضمن انتقاد از عملکرد ضعیف آمانو در قبال فاجعه هسته ای ژاپن و همچنین اظهارنظرات علنی وی علیه ایران گفت، سودبرندگان اصلی از ریاست آمانو در آژانس، سیاستگذاری (سیاست خارجی) آمریکا و صنعت انرژی اتمی در ژاپن بوده اند. هیچ فاصله ای میان آمانو و باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا نبوده است. آمانو همچنین از انتقادات جدی علیه صنایع هسته ای ژاپن در پی بروز فاجعه فوکوشیما خودداری کرد. وی افزود، البرادعی همواره به دنبال راه حلی دیپلماتیک بود، در حالی که آمانو چوبی بزرگ به دست گرفته و ایران را با آن مکرراً و سخت زده است.

 یکی از مشاوران سابق البرادعی گفت اسنادی که در زمان البرادعی و آمانو علیه ایران ارائه شده، هیچ تغییری نکرده و هنوز هم این اسناد راست آزمایی یا تأیید نشده است. تنها فرقی که وجود دارد، این است که آمانو حاضر شده این اسناد را در گزارش آژانس منتشرکند تا بر ایران فشار آورد که به پای میز مذاکرات هسته ای بازگردد.